Baovimbundu

Bantu ya Ovimbundu, ya bo ke bingaka mpi bantu ya Mbundu ya Sudi,[2] kele kimvuka ya bantu ya Bantu yina ke zingaka na Bié Plateau ya Angola ya kati-kati mpi na lweka ya masa na westi ya bangumba yai. Sambu bo kele dikanda ya kuluta nene na Angola, bo kele bantu 38 na kati ya nkama. Bantu mingi ya Ovimbundu kele Bakristu, mingi-mingi Igreja Evangélica Congregacional de Angola (IECA), yina bamisionere ya Amerika salaka, mpi Dibundu ya Katolika. Kansi, bantu yankaka kelanda na kuzitisa balukwikilu mpi bisalu ya mabundu ya bambuta ya Afrika.

Bavoimbundu kele kabila mingi na Ngola

Disolo

Bantu ya Ovimbundu katukaka na bantu ya Bantu yina katukaka na nordi, na mvu-nkama ya me luta, mpi bo salaka bimvuka ya bantu ya bisika yina kumaka malembe-malembe bimvuka ya politiki mpi bisika ya bantu vandaka kuzinga: M'Balundu, Sele, Wambo, Bieno mpi bankaka. Bo vandaka kusala bilanga ya ngolo, mpi bo vandaka kusansa bambisi ya fioti (nkunzi, bankombo, bangulu) mpi bangombe yina bo vandaka kusumba na bantu ya sudi (Nyaneka-Nkhumbi, Ovambo). Na mvu-nkama ya 16, mambu sobaka kibeni ntangu bantu ya Portugal tungaka mbanza mosi na Benguela. Baluyalu mingi ya fioti monaka mfunu ya kusala mumbongo ya ngolo na kati ya bantu ya Benguela ti bantu ya Esti, mingi-mingi bantu ya Chokwe, Luvale mpi ya Mbunda,[3] yina bo vandaka kusumba bwiki, mazuti, bwiki mpi nzasi. Konso kimvuka ya bantu yina vandaka kusala mumbongo vandaka ti ntwadisi mpi nganga-ngombo mosi ya mayele. Bangwakana ya mumbongo yina vandaka kuwakana ti bamfumu ya bansi yina vandaka kudiyala nataka na kuyela ya bisalu ya nene ya bansi ya nkaka, mu mbandu kisalu ya kusala bibende mpi bilanga ya ble. Kimpika mpi mumbongo ya bampika kuvandaka mpi kima mosi ya mfunu na kati ya bantu ya Ovimbundu. Mumbongo ya bakaravan kukulumukaka ntangu bo fwaka mumbongo ya bampika mpi, kima ya kuluta mfunu, ntangu bo tungaka nzila ya Benguela na 1904. Na bamvula yina kulandaka, Ovimbundu sobaka mpenza ekonomi na bau na mpila nde bo vandaka kusala bambuma ya ble, yina bo vandaka kuteka na bantu ya Portugal. 4] Kansi, sambu na kuyela ya ntalu ya bantu, mpi sambu bantu ya Eropa bakaka bisika mingi ya ntoto na bo sambu na bilanga ya kafe, ya sisal mpi bilanga ya nkaka, bantu mingi ya Ovimbundu yantikaka kusala bonso bantu ya kisalu, mingi-mingi na bilanga ya bantu ya Eropa na provense na bo mosi to na nordi-westi ya Angola, kansi mpi na ba mine ya Namibie. Bantu ya Ovimbundu kele kimvuka ya nene ya UNITA, kimvuka mosi ya ke nwana ti luyalu ya ba Portugais banda 1966 tii na 1974, yina vandaka mbeni ya kimvuka ya mpani MPLA na ntangu ya mvita ya kati ya Angola na 1975 tii na 2002, mpi bubu yai kele kimvuka ya politiki ya opposition. 5] Na nsungi ya mvita ya insi, bambanza zole ya nene ya Umbundu, Huambo na Kuito, kufwaka na maboko ya MPLA mpi UNITA, mutindu mosi mpi bambanza mingi ti bima mingi ya nkaka ya mfunu (banzila, banzila ya ferre, ba pont, etc.). Bantu mingi kufwaka, mpi bantu mingi yankaka kutinaka na bambanza ya bwala na bo mosi (Benguela, Lobito) to na babwala ya ntama (mingi Luanda ti babwala ya nziunga na yo, kansi mpi Lubango). Na nsungi mosi ya nda, ndambu ya ntoto ya Umbundu vandaka na nsi ya luyalu ya UNITA. Banda na mvu 2002, bamfumu ya luyalu, yina vandaka kusosa kuwakana ti bantu ya bansi na bo, mpi bantu, mabundu mpi bimvuka ya nkaka ya ke twadisaka ve mambu ya politiki me salaka bikesa mingi sambu na kutunga diaka tempelo. Bantu mingi ya Ovimbundu yina "kezingaka na bansi na bo ve" mevutukaka na bisika yina bo katukaka, kisika bimvuka ya bantu yina vandaka kuzinga na bisika ya ntama mezingaka to bo mevutukaka na bisika na bo. Kansi, bantu mingi ya Ovimbundu yina vandaka kuzinga na babwala ya nene to ya fioti me bikalaka na babwala mingi yina kele ve kisika bo ke zingaka, yo yina bubu yai bantu mingi ya Ovimbundu me panzanaka na Angola. Na mambu ya politiki, ba élections législatives ya Angola ya mvu 2008 vandaka kumonisa nsoba ya nene na kwikama ya Ovimbundu: ata bantu mingi na kati na bau vandaka kupona UNITA na ba élections ya ntama (1992), bubu yai bantu mingi na kati na bau vandaka kupona MPLA - sambu (na nima ya lufwa ya Jonas Savimbi) UNITA vandaka diaka ve na lukumu, kansi mpi sambu ngolo ya UNITA vandaka kumonana bonso nde yo vandaka kumonisa kigonsa ya kuvutukila mubulu ya minduki.